H Ακονιζιά ή Dittrichia
viscosa (Διτρίχια η ιξώδης) είναι ένα
ποώδες, πολυετές φυτό που συναντάται στην ευρύτερη Μεσόγειο σε ξηρές όχθες
ποταμών, σε άγονα και ξηρά εδάφη, στις άκρες των δρόμων και μέχρι τα 1300 μέτρα
υψόμετρο. Ανήκει στην οικογένεια Asteraceae (ή Compositae), στη φυλή
Inuleae, στο γένος Dittrichia, στο είδος viscosa με γνωστά υποείδη
τα Dittrichia orientalis angustifolia, Dittrichia viscosa revolute και Dittrichia
viscosa viscosa. Άλλες κοινές ονομασίες: κόνυζα, νεροκόνυζα, νεροκολλησιά,
ψυλλήθρα, ψυλλίστρα, χρυσόβεργα, ψιλόχορτο, κολυτσάρι, σκοτζάρι. Πολλοί την
ονομάζουν και ινούλα που είναι όμως άλλο «συγγενικό» φυτό της ίδιας οικογένειας,
αλλά του γένους Inula. Γνωστά είδη του γένους Inula είναι τα φυτά Inula
helenium, Inula britannica, Inula japonica. Η ακονιζιά είναι αειθαλής, πολυετής
θάμνος με ύψος που μπορεί να ξεπεράσει το ένα μέτρο και πλάτος ως και 80εκ. Είναι
πολύ ανθεκτικό φυτό σε ακραίες κλιματικές συνθήκες. Αντέχει στον παγετό (-30°
C), στην ξηρασία και στον ήλιο. Τα κλαδιά διακλαδίζονται από το έδαφος και
είναι πολυάριθμα και πυκνά. Τα φύλλα του είναι πράσινα λογχοειδή οδοντωτά και
κολλώδη. Τα υπέργεια όργανα του φυτού χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη αδενώδες τριχώματος.
Η ακονιζιά αν την πιάσεις «κολλάει» στα χέρια και δεν μυρίζει ευχάριστα. Τα
άνθη είναι κίτρινα σε ακραία κεφάλια και πολλές ταξιανθίες και ανθίζει από
Αύγουστο έως μέσα Οκτωβρίου. Είναι ερμαφρόδιτα και γονιμοποιούνται με τη
βοήθεια εντόμων. Η βλάστηση του φυτού ξεκινά στα τέλη Μαρτίου. Οι καρποί του μέχρι
τον Οκτώβριο έχουν ωριμάσει και τον Νοέμβριο διασκορπίζονται με τον άνεμο. Φυτρώνει
εύκολα από τους διασκορπισμένους σπόρους και για αυτό θεωρείται ζιζάνιο.
ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ εκχυλισμάτων
κ Αιθέριου ελαίου του φυτού
Φαινολικές ενώσεις: φλαβονοειδή και παράγωγα
αυτών, φαινόλες (ορκινόλη κλπ), φαινολικά οξέα (καφεϊκό, κινικό κλπ) Φλαβόνες: λουτεολίνη, νεπετίνη,
απιγενίνη κλπ Φλαβονόλες (κερσετίνη)
και Γλυκοζίτες Φλαβονολών, Φλαβανόνες (σακουρανετίνη).
Η Dittrichia viscosa είναι ιδιαίτερα πλούσια σε τερπενικές ενώσεις: μονοτερπένια, σεσκιτερπένια, σεσκιτερπενικές
λακτόνες, τριτερπένια (φριεντελίνη κλπ). Ανάλογα με την μέθοδο απόσταξης κ
εκχύλισης, το είδος και το τμήμα του φυτού, την προέλευση του καθώς και την
μέθοδο ανάλυσης, υπάρχουν και άλλες ανιχνεύσιμες ενώσεις και στοιχεία σε
μικρότερη ή και μεγαλύτερη συγκέντρωση.
Ιστορικές
αναφορές-λαϊκή θεραπευτική
Στην Ελλάδα χρησιμοποιείται στη λαϊκή
θεραπευτική για την αντιφλεγμονώδη και επουλωτική της δράση, καθώς και στο
χρόνιο άσθμα. Παλαιότερα στα χωριά το βάζανε μέσα στα κοτέτσια και στις φωλιές
για να μην πιάνουν ψείρες οι κότες. Επίσης αναφέρεται η χρήση της για τον
έλεγχο της varroa στα μελίσσια. Ο Διοσκουρίδης την περιγράφει και αναφέρει τις
φαρμακευτικές της ιδιότητες. Στην
Ισλαμική παραδοσιακή ιατρική οι ρίζες της ακονιζιάς χρησιμοποιούνται στο βήχα,
το κρύωμα, την καταρροή, ως αποχρεμπτικό και σαν αντισηπτικό. Στην Παλαιστίνη,
όλα τα μέρη του φυτού Dittrichia viscosa χρησιμοποιούνται εξωτερικά σαν
αντισηπτικά, για την επούλωση πληγών, σαν αποχρεμπτικό, για τη θεραπεία της
υπογονιμότητας στις γυναίκες, στις αιμορροΐδες, κατά των ρευματισμών.
Στο Λίβανο την
χρησιμοποιούν στους ρευματισμούς ως κατάπλασμα ή σε μπάνιο με υδρατμούς (El
Beyrouthy M. 2008). Στη Νότια Ιταλία, αφέψημα των ριζών του φυτού
χρησιμοποιείται στην ψωρίαση, στη θεραπεία δερματικών ερεθισμών αλλεργικής
προέλευσης, ενώ τα υπέργεια τμήματα χρησιμοποιούνταν ως αιμοστατικό σε κοψίματα
(Seca A.M.L. 2014). Στη Γρανάδα της Ισπανίας, χρησιμοποιείται τοπικά για
θλάσεις και κατάγματα οστών, σε επούλωση πληγών και σε αναπνευστικά προβλήματα.
Στο Λίβανο την
χρησιμοποιούν στους ρευματισμούς ως κατάπλασμα ή σε μπάνιο με υδρατμούς (El
Beyrouthy M. 2008). Στη Νότια Ιταλία, αφέψημα των ριζών του φυτού
χρησιμοποιείται στην ψωρίαση, στη θεραπεία δερματικών ερεθισμών αλλεργικής
προέλευσης, ενώ τα υπέργεια τμήματα χρησιμοποιούνταν ως αιμοστατικό σε κοψίματα
(Seca A.M.L. 2014). Στη Γρανάδα της Ισπανίας, χρησιμοποιείται τοπικά για
θλάσεις και κατάγματα οστών, σε επούλωση πληγών και σε αναπνευστικά προβλήματα.
Θεραπευτικές
ιδιότητες – επιστημονικές έρευνες, μελέτες - Φαρμακολογικές ιδιότητες.
Έχει
αποδεδειγμένα αντιοξειδωτική δράση (Schinella G.R 2002). Ιn vitro επιβεβαιώθηκε
η αντιφλεγμονώδη δράση του φυτού (Albano S.M. 2011) και (Abrham G. 2010).
