Κράταιγος, το Βότανο της καρδιάς μας

 

Το γένος Κράταιγος (Crataegus) ανήκει στην τάξη των ροδωδών (Rosales), στην Οικογένεια  Ροδοειδή (Rosaceae) και περιλαμβάνει περίπου 200 είδη. Είναι θάμνος ή και μικρό δέντρο, με το ύψος του να φτάνει μέχρι τα 5 μέτρα (σπανίως τα ξεπερνάει) και ευδοκιμεί κυρίως στο εύκρατο βόρειο ημισφαίριο της γης. Κατά τόπους στην Ελλάδα του αποδίδουν και τα ονόματα μουμουτζελιά, μουρτζιά, μοσφιλιά, τρικουκιά, κουδουμηλιά, ξαγκαθιά. Είναι φυλλοβόλο, με σκληρά και μεγάλα αγκάθια (από 1 ως 3 εκατοστά),  ερμαφρόδιτο, έχει μικρά φύλλα, λευκά άνθη και κόκκινους καρπούς. Ανθίζει από αρχές Απριλίου μέχρι και Ιούνιο όταν βρίσκεται σε μεγαλύτερο υψόμετρο. Τα άνθη του μοσχοβολάνε, είναι λευκά μικρά, κατά κορύμβους με στρογγυλωπά πέταλα (5 συνήθως) και με πολλούς στήμονες. Ο καρπός είναι σφαιροειδής, μοιάζει με πολύ μικρό μήλο, έχει κόκκινο χρώμα,  ενώ εσωτερικά η σάρκα του (σαν πολτός) είναι κιτρινωπή και περιέχει 2 ως 5 σπέρματα. Ο καρπός ωριμάζει από αρχές του φθινοπώρου και συλλέγεται μέχρι τον Δεκέμβριο σε ορεινές περιοχές. Αναπτύσσεται σε υψόμετρο από 0-1600 μέτρα, είναι  ανθεκτικός στην ξηρασία, δεν έχει πολλές εδαφικές απαιτήσεις, τα περισσότερα είδη του προτιμούν πολύ ηλιακό φως, ενώ κάποια άλλα ευδοκιμούν καλύτερα σε μερικώς σκιερά μέρη. Θα τον συναντήσουμε συνήθως σε φράκτες, δάση και πετρώδεις ακαλλιέργητες εκτάσεις. Στην Ελλάδα φύονται κυρίως τα είδη: Κράταιγος ο ανατολικός (Crataegus orientalis) κυρίως σε ορεινές περιοχές, Κράταιγος ο μονόγυνος (C. monogyna), Κράταιγος ο λείος (C. oxyacantha) συνήθως σε άγονες εκτάσεις, Κράταιγος ο πυκνόλοβος (C. pycnoloba), Κράταιγος ο ποντικός (C. pontica), Κράταιγος ο Αζαρόλος (C. azarolus), μέτριου μεγέθους, άριστο ως υποκείμενο για εμβολιασμό αχλαδιών και μουσμουλιών.

Ιστορικά στοιχεία

Ο Διοσκουρίδης αναφέρει τον κράταιγο σαν θεραπευτικό βότανο για πολλές ασθένειες. Οι Ρωμαίοι έβαζαν φύλλα του στις κούνιες των μωρών, ώστε να απομακρύνονται τα κακά πνεύματα. Οι βοτανολόγοι του μεσαίωνα, τον αναφέρουν σαν διουρητικό, κατάλληλο για τις πέτρες των νεφρών και της ουροδόχου κύστης, ενώ ήταν γνωστό ως σύμβολο της ελπίδας αφού δινόταν για πολλές ασθένειες.

Συστατικά – Δραστικές ουσίες

Τα φύλλα, τα άνθη και οι καρποί περιέχουν βιοφλαβονοειδή. Υπεροσίδη, κερσετίνη, βιτεξίνη, βιτεξινραμνοσίδη (φλαβονοειδή), φαινολικά οξέα (χλωρογενικό, καφεΐκό οξύ), τριτερπενικά παράγωγα (κραταιγολικό, ουρσολικό, ελαϊκό οξύ),  λευκο-ανθοκυανιδίνες, σαπωνίνες, τανίννες, κυανούχους γλυκοζίτες, αμίνες, πολυφαινόλες, κουμαρίνες.

Μελέτες - έρευνες

Για τον  κράταιγο έχουν γίνει αμέτρητες έρευνες και μελέτες. Ενδεικτικά μερικές παρακάτω: Μετα-ανάλυση από10 έγκυρες (δοκιμές μελέτες) σε εκχύλισμα Κράταιγου για τη θεραπεία της χρόνιας καρδιακής ανεπάρκειας (Pittler MH, Guo R, Ernst E.  2008), αποτελέσματα: η πίεση της καρδιάς έδειξε ευεργετική μείωση με τη θεραπεία με εκχύλισμα κράταιγου.  Συμπτώματα όπως δύσπνοια και κόπωση βελτιώθηκαν σημαντικά με τη θεραπεία σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρθηκαν ήταν σπάνιες, ήπιες και παροδικές.

Πρόσφατη μελέτη από Xi'an Jiaotong University Κίνα 2019 για τον ρόλο του εκχυλίσματος καρπών Κράταιγου κατά της υπέρτασης που προκαλείται από αλάτι σε αρουραίους.  Αποδίδει αντιοξειδωτική επίδραση στην υπέρταση που προκαλείται από υψηλό αλάτι και μεταβάλλει δραματικά τα μεταβολικά πρότυπα των αρουραίων SS. Επίσης τα αντιυπερτασικά συστατικά του εκχυλίσματος καρπών Κράταιγου δείχνουν ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματικό θεραπευτικό φάρμακο διατροφής για προστασία από υψηλή υπέρταση. Σε μελέτη των Popovic-Milenkovic MT, Tomovic MT (2014) εκχύλισμα φρούτων Crataegus nigra έδειξε αντιοξειδωτική και αγχολυτική δράση.

University of Madras Chennai, Tamil Nadu, India (2012). Η μελέτη επιβεβαιώνει την προστατευτική δράση των καρπών Crataegus oxyacantha έναντι φλεγμονής που προκαλείται από ισοπροτερενόλη (έφραγμα μυοκαρδίου)

Ενδείξεις σύμφωνα με την Κοινοτική φυτική μονογραφία του ευρωπαϊκού οργανισμού φαρμάκων (ema): χρησιμοποιείται παραδοσιακά για την υποστήριξη της καρδιαγγειακής λειτουργίας, ήπια αρρυθμία, ταχυκαρδία, δύσπνοια, για την ανακούφιση από στρες, αϋπνία. 

Θεραπευτικές ιδιότητες  χρήσεις

Τα βιοφλαβονοειδή που περιέχει ο Κράταιγος χαλαρώνουν και διαστέλλουν τις αρτηρίες, ιδιαίτερα τη στεφανιαία αρτηρία. Αυτό αυξάνει τη ροή του αίματος στους καρδιακούς μυς και μειώνει τα συμπτώματα της στηθάγχης. Τα βιοφλαβονοειδή είναι επίσης ισχυρά αντιοξειδωτικά και βοηθούν στην πρόληψη ή τη μείωση του εκφυλισμού των αιμοφόρων αγγείων. Έχει ηρεμιστική δράση που σε συνδυασμό με την αγγειοδιασταλτική μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση της υπέρτασης. Προκαλεί διαστολή των αρτηριών και ελαφρά αύξηση του καρδιακού ρυθμού και έτσι μπορεί να επαναφέρει στα φυσιολογικά επίπεδα την αρτηριακή πίεση, σε περιπτώσεις όχι μόνο υπέρτασης αλλά και υπότασης. Υπάρχουν κλινικές δοκιμές που αποδεικνύουν ότι βοηθά όχι μόνο σε ιδιοπαθή υπέρταση αλλά και σε εκείνη που οφείλεται σε νεφρική νόσο. Σαν τονωτικό του κυκλοφοριακού συστήματος χρησιμοποιείται επιπλέον  στη θεραπεία της αρτηριοσκλήρυνσης. Βελτιώνει την κατάσταση ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια. Το αποτέλεσμα φαίνεται μετά από παρατεταμένη θεραπεία. Έχει αποδειχθεί, από εκτεταμένες κλινικές έρευνες, ότι διαλύει τις αθηρωματικές πλάκες στο αγγειακό δίκτυο,  στην στεφανιαία, στην αορτή και τις καρωτίδες. Τονώνει τα τοιχώματα των αγγείων και του καρδιακού μυός βελτιώνοντας τη συσταλτικότητα του μυοκαρδίου. Συμβάλλει στη θεραπεία και άλλων καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως της ταχυκαρδίας και της καρδιακής αρρυθμίας.  Μειώνει τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα. Δρα κατά των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης. Ελαττώνει τις εξάψεις του νευρικού συστήματος, χρησιμοποιείται σε έντονο στρες και για την καταπολέμηση της αϋπνίας. Μαζί με γκίνγκο μπιλόμπα χρησιμοποιείται για την ενίσχυση της μνήμης και κατά του αλτσχάϊμερ. Οι καρποί του κράταιγου είναι βρώσιμοι όταν ωριμάζουν, χωρίς να είναι ιδιαίτερα γευστικοί.  Σε αρκετές  χώρες (κυρίως βόρειες) φτιάχνουν μαρμελάδες και χυμούς με καρπούς κράταιγου. Τρόποι χορήγησης

Εκχύλιση νεαρών φύλλων και άνθεων (1-2γρ) σε νερό που έχει βράσει για 6-7 λεπτά. Η εκχύλιση καρπών(2-3γρ) απαιτεί περισσότερο χρόνο, 8-9 λεπτά. Βάμμα κράταιγου (εκχύλιση άνθεων και καρπών σε αιθυλική αλκοόλη τουλάχιστον 50 βαθμών, διάλυμα 1:4), δοσολογία: 30 σταγόνες σε λίγο νερό με άδειο στομάχι μισή ώρα πριν και μετά την λήψη.

Οι παραπάνω πληροφορίες έχουν καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν αποτελούν προτροπή για χρήση. Ο κράταιγος είναι ασφαλές βότανο αλλά παρόλα αυτά πρέπει να συμβουλεύεστε το γιατρό σας πριν τη χρήση του, ιδιαίτερα αν ακολουθείτε κάποια φαρμακευτική αγωγή. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται σε συγχορήγηση με νιτρώδη, καρδιοτονωτικά γλυκοσίδια και αντικαταθλιπτικά. Σε υπερδοσολογία μπορεί να προκαλέσει σημαντική μείωση της αρτηριακής πίεσης και αρρυθμίες.

Πηγές:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/

www.ftiaxno.gr

www.pfaf.org

mediplantepirus.med.uoi.gr/

www.ema.eu

www.wikipedia.org