Εδώδιμο,
Φαρμακευτικό και Δηλητήριο!
Ονομάζεται επίσης
Μαυρόχορτο, Βρωμοβότανο, Αμπελουρίδα, Πομιλοχόρταρο, Poisonberry. Στο χωριό μας
το λέμε αγριοντοματιά και με αυτό το όνομα μπορείτε να το συναντήσετε και
αλλού. Ανήκει στην Οικογένεια SOLANACEAE, γένος SOLANUM, είδος NIGRUM. Είναι
ετήσιο(ή και διετές) ζιζάνιο Δεν μπορεί να αναπτυχθεί
καλά σε σκιά και θέλει γενικά φως. Προτιμά ξηρό
ή υγρό, αλλά στραγγιζόμενο έδαφος. Φυτρώνει σχεδόν παντού στην γη, εκτός από
μεγάλα υψόμετρα. Ο βλαστός του διακλαδώνεται (έχει πολλά κλαδιά σε σχήμα
βεντάλιας), είναι λείος και μπορεί να
φθάσει σε ύψος το 1 μέτρο (τότε γίνεται ξυλώδης). Τα φύλλα του είναι τρυφερά
και ωοειδή με χρώμα βαθύ πράσινο. Ανθίζει από Ιούλιο ως Σεπτέμβριο και οι
σπόροι του ωριμάζουν από Αύγουστο ως και
τον Νοέμβριο. Τα άνθη του είναι λευκά και μικρά, ερμαφρόδιτα (έχουν αρσενικά
και θηλυκά όργανα) που γονιμοποιούνται από έντομα. Ο καρπός είναι μικρός
σχετικά, σφαιρικός και είναι αρκετοί μαζί σε τσαμπί.. Στην αρχή είναι πράσινος
και όταν ωριμάζει γίνεται μαύρος.
Υπάρχει μια
μεγάλη διαφωνία για το αν ή όχι τα φύλλα ή οι καρποί του φυτού είναι
δηλητηριώδη. Οι απόψεις ποικίλλουν από δηλητηριώδες έως ασφαλή για κατανάλωση. Η
τοξικότητα του μπορεί να διαφέρει σημαντικά ανάλογα με την ποικιλία αλλά και την
περιοχή που καλλιεργείται. Μελέτες έχουν δείξει σοβαρές διαφορές στην
τοξικότητα για την ίδια ποικιλία που καλλιεργείται σε διαφορετική περιοχή με
άλλο μικροκλίμα. Το φυτό πάντως καλλιεργείται σε πολλές περιοχές του πλανήτη
για τρόφιμο, τόσο για τον καρπό του όσο και για τα φύλλα του. Εκεί που όλοι συμφωνούν είναι στην απαγόρευση
της χρήσης του άγουρου (πράσινου) καρπού για τροφή, αφού περιέχει την υψηλότερη
συγκέντρωση τοξινών. Οι τοξικές ουσίες που περιέχει είναι οι glycoalkaloid, σολαμαργίνη,
σολασονίνη, σολανίνη, που έχουν μεγαλύτερη συγκέντρωση στους άγουρους καρπούς. Η δηλητηρίαση από κατανάλωση στύφνου
εμφανίζει συμπτώματα 6 έως 12 ώρες μετά την κατάποση. Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης
περιλαμβάνουν πυρετό , εφίδρωση, εμετό, κοιλιακό πόνο, διάρροια , σύγχυση,
υπνηλία και δυνητικά θάνατο. Ο θάνατος προέρχεται από καρδιακές αρρυθμίες και
αναπνευστική ανεπάρκεια. Έχουν αναφερθεί θάνατοι ζώων και μικρών παιδιών από κατανάλωση
άγουρων καρπών.
Τα νεαρά βρασμένα
φύλλα τρώγονται και έχουν ελαφρώς πικρή γεύση. Στην Κρήτη και σε άλλα νησιά χρησιμοποιούνται
όπως το σπανάκι και τα χόρτα, σε πίτες και σαλάτες. Στην Ινδία, Ινδονησία,
Περού και πολλές χώρες της Αφρικής τρώγονται βρασμένοι οι ώριμοι καρποί, ενώ
φτιάχνουν σούπες, μαρμελάδα και σαλάτες. Γενικά βρώσιμα θεωρούνται τα νεαρά
φύλλα, οι νεαροί βλαστοί και οι ώριμοι καρποί.
Φαρμακευτικές
ιδιότητες και Χρήσεις.
Εκτός από τις
τοξικές ουσίες που προαναφέρθηκαν, περιέχει πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, βιταμίνες
Α, Β1, Β2, Νιασίνη, C, Ε, καροτενοειδή, ω-3, άλλα αντιοξειδωτικά, ασβέστιο,
φώσφορο. O Διοσκουρίδης χρησιμοποιούσε τον στύφνο για την αντιπυρετική και
ηρεμιστική του δράση. Αναφέρεται ως ηρεμιστικό και αντιφλεγμονώδες στον Πλίνιο,
ενώ χρησιμοποιήθηκε από αρκετούς βοτανολόγους τον μεσαίωνα. Ως αντιπυρετικό το
συναντάμε ακόμη και σήμερα σε περιοχές της Βραζιλίας και του Περού. Ως φάρμακο
για διάφορες ασθένειες αναφέρεται στην λαϊκή Ινδική ιατρική. Στην Ευρώπη ήταν
ένα παραδοσιακό φάρμακο για τενοντίτιδες, φλεγμονές και καψίματα. Οι Κινέζοι
πιστεύουν ότι είναι ένα καλό αντικαρκινικό φάρμακο για τον καρκίνο του πεπτικού
συστήματος. Επίσης σε πολλές σύγχρονες επιστημονικές μελέτες αναφέρονται για
τον στύφνο φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες. Παρακάτω συνοψίζονται οι επιστημονικές
και παραδοσιακές αναφορές:
Ως κατάπλασμα,
κομπρέσσα, έγχυμα (φύλλων, ώριμων καρπών ή και ρίζες) μπορεί να χρησιμοποιηθεί
εξωτερικά για δερματικά προβλήματα, καψίματα, φαγούρα, λειχήνες προσώπου, έρπης,
φλεγμονές, τενοντίτιδες, διόγκωση όρχεων, πόνο στο αυτί, πυρετό. Εσωτερικά ως
έγχυμα για ασθένειες του ήπατος, ως διουρητικό, εφιδρωτικό, για πυρετό, βήχα, άσθμα,
βρογχίτιδα, πεπτικά και στοματικά έλκη, δυσεντερία, τυμπανισμό, ουρική αρθρίτιδα, επώδυνες περιόδους.
Αναφέρεται επίσης ως αναλγητικό, ηρεμιστικό, αντισπασμωδικό,
αντιφλεγμονώδες, αντιοξειδωτικό, αγγειοδιασταλτικό και ότι βοηθάει τον οργανισμό
στην δημιουργία κολλαγόνου.
Προσοχή!
Ο ώριμος καρπός του στύφνου είναι παρόμοιος με τον καρπό της μπελαντόνας
(atropa belladonna) που είναι ισχυρό δηλητήριο. Μπορείτε να τον ξεχωρίσετε,
αφού δεν είναι σε τσαμπί όπως του στύφνου, αλλά αυτόνομος μεμονωμένος. Επίσης τα
άνθη της μπελαντόνας δεν είναι άσπρα. Υπάρχουν αρκετά είδη στύφνου με την
τοξικότητα να διαφέρει πάρα πολύ και μόνο ένας ειδικός μπορεί να τα ξεχωρίσει. Το
γνωστό μας ζιζάνιο Γερμανός (solanum elaeagnifolium) είναι ένας στενός συγγενής
του και είναι δηλητηριώδες. Σε κάθε περίπτωση όλες οι προηγούμενες αναφορές δεν
αποτελούν προτροπή για χρήση του στύφνου ως βρώσιμου, φαρμακευτικού ή
θεραπευτικού φυτού. Για τέτοιες χρήσεις θα πρέπει να ζητάτε την υπεύθυνη γνώμη ενός
ειδικού γιατρού ή και βοτανολόγου και βέβαια να αναλάβετε την ευθύνη για την
προσωπική σας χρήση.
Πηγές:
Frohne. D. and Pfänder. J. A Colour Atlas of Poisonous Plants.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου