Η λατινική ονομασία του πεντάνευρου είναι
Plantago και ανήκει στην οικογένεια Plantaginaceae. Συνήθως τέσσερα είναι τα
είδη του βοτάνου που φέρουν το όνομα πεντάνευρο και συναντάμε στη χώρα μας. Το
μικρό πεντάνευρο (Plantago lagopus
L), το πλάνταγκο το λογχοειδές (Plantago lanceolata L) ή πεντάνευρο, το μεγάλο πεντάνευρο (Plantago
major L) και το Plantago bellardii All ή
μαλλιαρό πεντάνευρο. Υπάρχουν και άλλα είδη, όπως το Plantago afra,
το indica, το ovate κλπ. Το συναντάμε στις
άκρες των δρόμων, σε χέρσα μέρη, σε βοσκοτόπια, συνήθως σε χαμηλό υψόμετρο, γενικά
θεωρείται ζιζάνιο και αντέχει στην ξηρασία. Το πεντάνευρο είναι πολυετές πόα
που σχηματίζει ροζέτα και έχει ύψος από 5 ως 50 εκατοστά. Έχει ένα παχύ και σχετικά
βραχύ ρίζωμα και λογχοειδή μεγάλα φύλλα με πέντε νεύρα (για αυτό και το όνομα
πεντάνευρο). Το πλάνταγκο το major έχει πολύ μεγαλύτερα
φύλλα (πιθανώς και με περισσότερα νεύρα), ενώ το lagopus έχει μικρότερα και
είναι πιο κοντό και από το lanceolata.Τα πρασινοκαφετιά, δυσδιάκριτα λουλούδια
του εμφανίζονται σε κυλινδρικές αιχμές σε μακριούς μίσχους, που προεξέχουν από
τα φύλλα. Ανθίζει από Απρίλιο μέχρι και τον Αύγουστο. Τα λουλούδια είναι ερμαφρόδιτα
και επικονοιασμένα κυρίως από τον άνεμο, αν και τα έντομα τα επισκέπτονται για
τη συλλογή της γύρης. Τα φύλλα έχουν μια πικρή και καυστική γεύση (μυρίζουν
χορταρίλα), ενώ η ρίζα είναι υπόγλυκη. Αυτή είναι η κατάλληλη εποχή για
συλλογή, τα φύλλα είναι νεαρά και σχεδόν στην ανθοφορία. Συλλέγονται βέβαια
αργότερα και οι σπόροι που όμως θέλουν επεξεργασία πριν την χρήση τους.
Ιστορικά στοιχεία:Ενδεικτικά σας αναφέρω ορισμένα στοιχεία που βρήκα σε αξιόπιστες πηγές. Σύμφωνα με τον Διοσκουρίδη, το πεντάνευρο lanceolata θεράπευε τις δερματικές παθήσεις, όπως πληγές, καλόγηρους, άνθρακα και χοιράδες. Ο Πλίνιος το αναφέρει ως κατάλληλο για θεραπεία του βήχα και των βρογχικών. Ο Ακιβέννας στο βιβλίο του «Κανόνες της ιατρικής επιστήμης» συνιστούσε να παίρνουν φύλλα του Πεντάνευρου ως αντιαιμορραγικό μέσο στα πρηξίματα, σε χρόνια κακοήθη έλκη, φλεγμονές των ματιών, ασθένειες των νεφρών, του συκωτιού, των πνευμόνων και ρευματισμούς. Στην Ινδία, θρυμματισμένοι σπόροι προστίθενται σε λάδι και ξύδι ως θεραπεία για ρευματισμούς και ουρική οιδήματα. Το Plantago ήταν μια καλή τροφή για τους Αζτέκους του Μεξικού. Οι Ιθαγενείς Αμερικάνοι έδεναν τα φύλλα του πεντάνευρου γύρω από το μέτωπό τους για να καταπραΰνουν τον πονοκέφαλο και πίστευαν ότι θεραπεύει από τσιμπήματα φιδιών. Στην παραδοσιακή Αγγλοσαξωνική ιατρική αναφέρεται ως ένα από τα εννέα ιερά βότανα.