
Η επιστημονική ονομασία της τσαπουρνιάς είναι Prunus
spinosa, ανήκει στα Ροδώδη (Rosales) και στην οικογένεια Ροδοειδή (Rosaceae). Αν και ο καρπός της δεν μοιάζει με δαμάσκηνο
(μόνο στο χρώμα) σε πολλά μέρη της Ελλάδας την λένε και αγριοδαμασκηνιά. Ζει στην Ευρώπη, τη Δυτική Ασία, τη
Βορειοδυτική Αφρική, τη Βόρεια Αμερική και τη
Νέα Ζηλανδία. Στην Ελλάδα είναι ένας αυτοφυές μεγάλος ακανθώδης θάμνος
που μπορεί να φτάσει μέχρι και 4 μέτρα σε ύψος. Την Τσαπουρνιά τη συναντάμε
συχνά στις άκρες των αγροτικών δρόμων, σε ακαλλιέργητες εκτάσεις, σε ηλιόλουστα
βουνά, βοσκοτόπια και σε υψόμετρα από 0 ως 1200 μέτρα. Συχνά θα την
συναντήσουμε να κάνει παρέα σε διπλανές
αγριοτριανταφυλλιές. Είναι φυλλοβόλος θάμνος
με πολλά μεγάλα αγκάθια, όπως του Ιπποφαούς. Ανθίζει νωρίς την Άνοιξη, πριν
βγουν τα φύλλα της (όπως όλα τα Prunus) και τα άνθη της είναι χρώματος κρεμ,
μικρά, με πέντε πέταλα, ερμαφρόδιτα. Τα φύλλα της είναι μικρά οβάλ 2 ως 5 εκ.,
λιγάκι οδοντωτά. Οι καρποί της, τα
τσάπουρνα, είναι σαρκώδεις, στρογγυλοί, μικροί με διάμετρο
μέχρι 2 εκατοστά και με μαύρο-μπλε-μωβ χρώμα. Άγουροι είναι σκληροί και
έχουν πολύ στυφή και ξινή γεύση, όταν όμως ωριμάσουν μαλακώνουν, η γεύση τους
γίνεται πιο ήπια και είναι πιο ζουμερά. Κατάλληλη περίοδος συγκομιδής είναι με τα πρώτα κρύα (από
τα μέσα Οκτώβρη), όταν η περιεκτικότητα σε σάκχαρα είναι στα μέγιστα επίπεδα. Στο χωράφι μας στη μια άκρη του είναι γεμάτο αυτοφυείς τσαπουρνιές και συλλέγουμε ώριμα τσάπουρνα από Σεπτέμβρη.
Αν δεν τα φάνε τα πουλιά (που μερικά είδη τα λατρεύουν) θα παραμένουν επάνω στο
δέντρο μέχρι και τον Γενάρη μήνα. Πιτσιρικάδες, αυτή την εποχή στο χωριό,
κάναμε αγώνες για το ποιος θα φάει τα περισσότερα τσάπουρνα και ήταν ένας που
έτρωγε τόσα, όσα όλοι οι υπόλοιποι. Δικαίως κληρονόμησε και το παρατσούκλι του,
για χρόνια τσαπουρνά τον φωνάζαμε.
Συστατικά:
Οι καρποί κυρίως, αλλά και τα άνθη και τα νεαρά
φύλλα περιέχουν: ανθοκυανίνη, Βιταμίνη C,
κουμαρίνες, γλυκοσίδες, φλαβονοειδή, αιθέρια έλαια, λίγα ζάχαρα, ταννίνες,
φυτικά οξέα, χρωστικές, πηκτίνες, γόμες και ρητίνες κλπ
Θεραπευτικές
ιδιότητες:
Ο καρπός της είναι πλούσιος σε βιταμίνη C και
ανθοκυανίνες, έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες και μπορεί να βοηθήσει
στην καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών και στην προστασία του οργανισμού από τον
καρκίνο.