Λαδανιά – Κίστος (Cistus creticus)

Η Λαδανιά ανήκει στην οικογένεια των Cistaceae, περιλαμβάνει 7 γένη και 160 περίπου είδη, φυτά των παραμεσογείων χωρών, της περιοχής της Μαύρης θάλασσας και της Αμερικής.  Άλλα ονόματα της λαδανιάς: Κίστος - Κουνούκλα-Αλάδανος, Κρητική αγριοτριανταφυλλιά, Αγκίσαρος, Μειτζίνα. Στην Ελλάδα, αυτοφυές είναι το γένος Cistus με 5 αυτοφυή είδη. Αυτά είναι τα Cistus creticus (ή incanus ή villosus), Cistus parviflorus, Cistus monspeliensis,Cistus salviifolius και το σπάνιο Cistus laurifolius. Η λαδανιά που θα παρουσιάσω είναι αυτή με τις περισσότερες θεραπευτικές, φαρμακευτικές και καλλυντικές ιδιότητες και είναι το είδος Cistus creticus.  Την συναντάμε με μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού  κυρίως στην Κρήτη και στην Χαλκιδική, αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα από τα χαμηλά παραθαλάσσια μέρη ως τα 1000 μέτρα υψόμετρο. Η λαδανιά (Cistus creticus) είναι αειθαλής, πολυετής θάμνος που μπορεί να φτάσει και τα 80 εκατοστά σε ύψος. Προτιμά καλά στραγγιζόμενα εδάφη, μπορεί να αναπτυχθεί σε θρεπτικά φτωχό έδαφος (βραχώδες ή και ελαφρά αργιλώδες), αγαπάει πολύ το φως και αντέχει σε συνθήκες ξηρασίας. Το φυτό μπορεί να ανεχθεί τη θαλάσσια έκθεση. Τα άνθη έχουν ένα φουξ χρώμα, πέντε πέταλα πλατιά που μοιάζουν σαν τσαλακωμένα και πολλούς στήμονες με κίτρινα στίγματα πλούσια σε γύρη. Είναι ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και ανθίζουν με τις πρώτες ζεστές μέρες του Απριλίου.  Τα φύλλα του φυτού είναι αντίθετα, λογχοειδή, τριχωτά, νευρώδη στην πάνω επιφάνεια και γυρισμένα προς την βάση με χρώμα ανοιχτοπράσινο. Όλα τα μέρη του φυτού καλύπτονται από μονήρεις ή αστεροειδείς αδενώδεις τρίχες που παράγουν την κομμεορητίνη που στην Κρήτη λέγεται αλάδανος. Η μεγαλύτερη πυκνότητα αυτών των τριχών υπάρχει στα ηλικιωμένα φύλλα και τους τρυφερούς βλαστούς. Ο καρπός είναι ωοειδής κάψα, γεμάτη από κόκκινα σπέρματα και αρχίζει να ωριμάζει από τέλη Ιουνίου. Την Λαδανιά την γνώριζα από μικρός αφού στις αλάνες περιμετρικά του χωριού μου υπήρχαν αρκετές αυτοφυείς. Πιτσιρικάδες κόβαμε φύλλα και τα βάζαμε σε λάσπη για να φτιάξουμε καλύβες και αυτό που μας έκανε εντύπωση ήταν η «κόλα» και η «μαυρίλα» που γέμιζαν τα χέρια μας. Πολύ αργότερα έμαθα για την θαυματουργή ρητίνη που έχουν τα φύλλα της λαδανιάς, όταν τα μαζεύεις τις ζεστές μέρες και ώρες του καλοκαιριού.  Σήμερα και με την έρευνα που έχω κάνει σε αρκετές επιστημονικές μελέτες το θεωρώ ένα από τα κορυφαία θεραπευτικά βότανα όπως θα διαβάσετε και παρακάτω. Ας μάθουμε όμως για την χρήση της λαδανιάς από την αρχή, από τα χρόνια τα παλιά.

Κατά την μυθολογία λέγεται ότι έγινε ένα συμβούλιο πάνω στον Όλυμπο όπου οι Θεοί καθόρισαν ποια φυτά θα είναι θεραπευτικά. Οι θεοί όρισαν ότι η Λαδανιά θα θεραπεύει τους πολεμιστές που πληγώθηκαν στη μάχη. Αυτό ενόχλησε τις θεές, επειδή ήταν σίγουρες ότι το φυτό με τα λεπτά ρόδινα άνθη θα ήταν καταλληλότερο για την ομορφιά - εσωτερικά και εξωτερικά. Το αποτέλεσμα ήταν ότι στον Κίστο δόθηκαν και οι δύο ιδιότητες, η θεραπευτική και η καλλυντική. Ο πρώτος λαός που προχώρησε στην συλλογής της ρητίνης του κίστου ήταν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι. Το χρησιμοποιούσαν στην ταρίχευση (στις μούμιες) και το έκαιγαν σαν λιβάνι στους ναούς. Στον Μινωϊκό πολιτισμό υπάρχουν ενδείξεις χρήσης του ως καλλυντικό και θεραπευτικό, ενώ αναφορές υπάρχουν και στον Ηρόδοτο. Ο Διοσκουρίδης αναφέρετε στον αλάδανο και στις στυπτικές, θερμαντικές, και μαλακτικές ιδιότητες του. Το λάδανο αποτελεί ένα από τα σαράντα συστατικά που απαιτούνται για την παρασκευή του Άγιου Μύρου. Ο Ρωμαίος ιατρός Celsus αναφέρει τη χρησιμοποίηση της ρητίνης της λαδανιάς, ως έμπλαστρο σε κακοήθη σαρκώματα. Την ρητίνη αλάδανου την χρησιμοποιούν οι Άραβες ως θυμίαμα., ενώ ο Πέρσης ιατρός Αβικέννας την  χρησιμοποιεί για την αποσκλήρυνση του στομάχου και εντέρου και με τη μορφή αλοιφής για τη θεραπεία του σπλήνα..Στο Μεσαίωνα θεράπευε την πανώλη, ενώ στην Αναγέννηση  κυκλοφορούσαν αρωματικά χώρου με κύριο συστατικό το λάδανο. Σήμερα στην Βόρεια Κρήτη και συγκεκριμένα στην περιοχή Σίσες του Δήμου Μυλοποτάμου και στον Δήμο Μαλεβιζίου συνεχίζεται η παράδοση (που κρατάει πολλούς αιώνες) της συλλογής του λάδανου. Το λάδανο ή ο αλάδανος είναι μια αρωματική ρητίνη με έντονες φαρμακευτικές και αρωματικές ιδιότητες που μαζεύεται από τα φύλλα του φυτού Cistus Creticus spp. Creticus κατά τις θερμές ώρες της ημέρας τους καλοκαιρινούς μήνες. Το λάδανο μαζεύετε με μηχανικά μέσα με την χρήση ενός ειδικού εργαλείου (το αργαστήρι) ή από το τρίχωμα των κατσικιών που βόσκουν ανάμεσα στις λαδανιές. Στις παλαιότερες εποχές ήταν δυνατή η συλλογή της ρητίνης και σε αλλά σημεία της ανατολικής Μεσογείου, όπως η Βόρειος Αφρική  και η Κύπρος, με την μεταβολή όμως του κλίματος στις περιοχές αυτές, η συλλογή σταμάτησε και γίνεται αποκλειστικά μόνο στις προαναφερθείσες περιοχές. Το αργαστήρι είναι μια κατασκευή από ξύλο που πάνω της έχουν δέσει πλαστικά λουριά (παλαιότερα ήταν δερμάτινα). Χτυπώντας αυτά τα λουριά πάνω στο φυτό, το πλαστικό μαζεύει τον «ιδρώτα» των φύλων (που είναι το υγρό της λαδανιάς-η ρητίνη). Για να αντέξει την ζέστη η λαδανιά, εκρέει αυτό τον ιδρώτα στα φύλλα και τους τρυφερούς βλαστούς όταν έχει πολλή ζέστη και για αυτό η συλλογή γίνεται ζεστά καλοκαιρινά μεσημέρια και είναι κουραστική.

Ο ιδρώτας αυτός όταν κρυώσει στερεοποιείται και γίνεται μαύρος. Αν δοκιμάσετε να συλλέξετε λαδανιά στις παραπάνω συνθήκες θα διαπιστώσετε ότι το χέρι σας κολλάει από την μαύρη ρητίνη που συγκεντρώνεται σιγά σιγά. Αφού μαζευτεί η ρητίνη (με ξύσιμο του αργαστηριού) εκχυλίζεται και παίρνεται το αιθέριο έλαιο της λαδανιάς. Η εκχύλιση γίνεται σε διάφορους διαλύτες, όπως αλκοόλη, ελαιόλαδο, αιθέρας, εξάνιο κλπ. Σήμερα καλύτερη εκχύλιση γίνεται με διαλύτη εξαιρετικά κρίσιμο διοξείδιο του άνθρακα. Στον Βοτανόκηπο δοκιμάσαμε την απόσταξη λαδανιάς σε αποστακτήριο με ατμό (λεπτομέρειες από εδώ), χωρίς ιδιαίτερα αποτελέσματα.

Ιδιότητες – Χρήσεις:

Η λαδανιά είναι ένα αρωματικό, αποχρεμπτικό, μαλακτικό, αντιβηχικό βότανο που ελέγχει την αιμορραγία και έχει αντιβιοτικές επιδράσεις. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της καταρροής και της διάρροιας, όσο και ως εμμηναγωγό. Έχει καταπραϋντικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται για την αϋπνία και τον πονόδοντο. Είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό, αποτοξινωτικό και αντιφλεγμονώδες. Τα φύλλα της λαδανιάς έχουν την υψηλότερη περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες από οποιοδήποτε άλλο φυτό στην Ευρώπη, με εκπληκτική ικανότητα καταστροφής των ελευθέρων ριζών, καθώς και υψηλή αντιοξειδωτική δράση. Το ινστιτούτο Lefo στο Ahrensburg της Γερμανίας κατέληξε στα εξής συμπεράσματα μετά από δοκιμές και έρευνες με την λαδανιά: Το τσάι της λαδανιάς είναι τρείς φορές πιο υγειές από όσο το πράσινο τσάι. Προστατεύει την καρδιά 4 φορές περισσότερο από το κόκκινο κρασί και είναι αντιοξειδωτικό 20 φορές ισχυρότερο από τον φρέσκο χυμό λεμονιών.  Ο καθηγητής Claus Peter Siegers του πανεπιστημίου του Lubeck αποδεικνύει ότι ο Κίστος αποτοξινώνει το σώμα και αποβάλλει τα τοξικά βαριά μέταλλα που προέρχονται από τον καπνό των τσιγάρων, των οδοντικών σφραγισμάτων και της περιβαλλοντικής ρύπανσης. Στη μελέτη Sieger, οι καπνιστές έπιναν μόνο 50 μιλιγκραμ τσάι Κίστου δύο φορές την ημέρα. Μετά από τέσσερις εβδομάδες, στο τέλος της εξέτασης, το επίπεδο καδμίου στο αίμα των συμμετεχόντων ήταν σημαντικά χαμηλότερο από πριν. Οι θεράποντες συμβουλεύουν ένα λίτρο τσαγιού Κίστου ημερησίως κατά τη διάρκεια της οδοντικής αποκατάστασης. Ο Δρ Frank Petereit αναφέρει στη διατριβή του στο πανεπιστήμιο Munster ότι ο Κίστος βοηθά σε πολλές μυκητιακές μολύνσεις όπως mycosis, candida albicans. Επίσης, άλλοι επιβλαβείς μικροοργανισμοί όπως τα βακτηρίδια κολοβακτηριδίου και ελικοβακτηρίδια , το τελευταίο των οποίων προκαλούν τη γαστρίτιδα, ελέγχονται από τον Κίστο. Επίσης ο Δρ Petereit ανακάλυψε ότι ο Κίστος ανακουφίζει τις διάφορες μορφές αναφλέξεων. Εάν καταναλωθεί ένα λίτρο του τσαγιού , τα χαρακτηριστικά συμπτώματα στο αίμα θα μειωθούν σημαντικά. Ακόμα περισσότερο εντυπωσιακό είναι ότι το τσάι του Κίστου έχει μια πολύ ισχυρή αντιική επίδραση στους ιούς της γρίπης και ακόμη και στους ιούς πτηνών (H7N7 ). Αυτό ανακαλύφθηκε από τους βιολόγους του «Institut fur Molekulare Virologie» του Munster. Ο καθηγητής Stefan Ludwig του πανεπιστημιακού νοσοκομείου Munster επισημαίνει ότι το καλύτερο πράγμα είναι ότι το τσάι δεν βλάπτει τα σωματικά κύτταρα που επηρεάζονται από τον ιό. Στην αρχαιότητα κατά τον καθηγητή Φαρμακευτικής Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Κ. Δεμέτσο χρησιμοποιούνταν σε καρκίνους, κακοήθη σαρκώματα και όγκους του πρωκτού, και σε μορφή ελαίου σε όγκους της μήτρας και ρινικούς πολύποδες. Έχει εξαιρετική αντιμικροβιακή αντισηπτική δράση. Σήμερα γίνονται πειράματα για αντι νεοπλασματικές ιδιότητες με δραστικές ουσίες του φυτού στο εργαστήριο. Οι δοκιμές από τον καθηγητή G. Wiese απέδειξαν ότι χάρη στον Κίστο η εμφάνιση του δέρματος βελτιώθηκε σε 61 από 95 ασθενείς που έπασχαν από νευροδερματίτιδα, πράγμα που αντιμετωπίστηκε προηγουμένως χωρίς επιτυχία. Το μυστικό αυτών των καταπληκτικών αποτελεσμάτων του Κίστου είναι η βιταμίνης P. Η λαδανιά έχει επίσης άριστες επιδόσεις σε δερματοπάθειες, φαγούρες, αλλεργίες, ερεθισμένο δέρμα, αιμορροΐδες. Στη λαϊκή ιατρική της Χαλκιδικής ο Κίστος εφαρμόζεται επίσης σαν καταπλάσμα. Το αιθέριο έλαιο και το ανθόνερο του Κίστου χρησιμοποιείται στα καλλυντικά, στην αρωματοποιία, στην ζαχαροπλαστική, στην μαγειρική, στην σαπωνοποιία. Αποτελεί απαραίτητο συστατικό σε αναπλαστικές, αντιγηραντικές και αντιρυτιδικές κρέμες προσώπου. Πίνεται ως τσάι σε ζεστό νερό (όχι βραστό) όπου εκχυλίζεται για 7-8 λεπτά. Επίσης κυκλοφορεί ως βοτανόλαδο (ήπια εκχύλιση σε ελαιόλαδο), το βρίσκουμε σε κατάλληλες κηραλοιφές, ως ανθόνερο και σε εξειδικευμένα καλλυντικά και λοσιόν. Το άνθος της λαδανιάς είναι από τα αγαπημένα των μελισσών που το συλλέγουν και για πρόπολη.

Τα βότανα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως φάρμακα που έχουν και πιθανές παρενέργειες. Πρέπει να συμβουλεύεστε πάντοτε το γιατρό σας πριν από τη λήψη τους και να μην αυτοσχεδιάζεται και «παίζετε» με την υγεία σας. Οι παραπάνω αναφορές έχουν ενημερωτικό – εγκυκλοπαιδικό  χαρακτήρα και δεν υποκαθιστούν τον γιατρό σας. 
πηγές:
http://ladano.blogspot.gr/

www.pfaf.org
http://www.lefo.de/
http://www.ema.europa.eu/ema/
http://www.openarchives.gr/search/Cistus%20creticus
http://plants.usda.gov